Of je nu in de eerste graad of de tweed graad zit, wat weet jij over graden? Graden zijn belangrijk voor iedereen en hebben verschillende functies. Je moet ze ingeven in je GPS, of je vakantie hangt ervan af. Als iets je niet bevalt kan je ook nog 180° rechtsomkeer maken.
Het symbool ° is een klein cirkeltje dat hoger geplaatst wordt als letters. Meestal gevolgd door de eerste letter van de naam van temperatuurschaal zoals Celsius, Kelvin of Fahrenheit.
De oorsprong van graden °
Het woord, graad, komt van het Latijnse woord ‘Gradus’. Dit betekent trede, ladder of trap. Graden worden gebruikt om te meten en de gradatie van iets te bepalen. ‘Gradaties’ betekent letterlijk ‘een trapsgewijze indeling’. Bijvoorbeeld bij brandwonden maakt men ook een indeling in graden. Van een eerstegraads verbranding tot een derdegraads brandwond. Brandwonden ontstaan wanneer de huid te lang wordt bloot gesteld aan hoge temperaturen.
Graden kunnen op veel manieren gebruikt worden maar de meest bekende toepassing is die bij temperatuur. In tegenstelling tot het meten van lengte of gewicht wordt de term ‘graad’ gebruikt wanneer er geen absoluut nulpunt is. Zo is 0°C willekeurig bepaald. In 1742 stelde de Zweedse astronoom Anders Celsius zijn temperatuurschaal voor, de Celsiusschaal. Men heeft toen besloten om het vriespunt van water als nulpunt te nemen en de temperatuur waarbij het water kookt te definiëren als 100°C. Het bereik tussen deze twee temperaturen werd verdeeld is 100 gelijke delen. Maar dit had dus evengoed iets anders kunnen zijn.
Omdat het vries- en kookpunt van water ook mee bepaald worden door de luchtdruk zal niet al het water buiten onmiddellijk bevriezen wanneer de weerman voorspeldt heeft dat het kwik onder 0°C zal gaan.
Graden voor hoeken
Scherpe hoeken, stompe hoeken, rechte hoeken. Ook hier gebruiken we de eenheid: graden. Wanneer we over hoeken spreken gaan we dit de booggraad noemen. Een booggraad is eigenlijk 1/180ste van een gestrekte hoek. Dit stelsel noemen we ook wel het 360-graden-stelsel. Een rechte hoek is 90°, alles boven de 90° is stomp en eronder wordt benoemd als scherpe hoeken. In dit stelsel wordt enkel het symbool ° gebruikt, zonder letters erachter.
Het 360-graden-stelsel is iets wat al bestaat van uit de oudheid en ook al gebruikt werd door de Egyptenaren. De juiste oorsprong zullen we nooit kunnen achterhalen maar we weten wel dat dit gebaseerd is op de 360 dagen die we hebben in een jaar. Als we deze 360 dagen weergeven op een cirkel en daar één zesde van nemen hebben we 60. Dit is een getal dat makkelijk deelbaar is. 60 is deelbaar door 2, 3, 4, 5 en 6 en is daarom een handige basis.
Lengte- en breedtegraad
Dit zijn denkbeeldige lijnen die over de aardbol liggen. De lijnen die van Noord naar Zuid lopen noemen we de lengtegraden of meridianen, deze variëren tussen de 0° en 180°. De lijnen die van Oost naar West lopen heten breedtegraden, deze variëren tussen de 0° en 90°. Het uitgangspunt voor deze methode is de Poolster. De oorsprong van deze graden ligt bij de scheepsvaarders. Navigeren op zee is niet simpel dus bedachten ze dit raster. Ook hier is 0 zelf bepaald. 0° is de evenaar.
Heeft u al eens last gehad van een jetlag? De tijdzones waar vliegtuigen doorvliegen worden ook bepaald aan de hand van de lengtegraden. 1° staat hier voor vier minuten. Per 15° op de aardbol is er dus een tijdsverschil van 60 minuten.
Graden in het dagelijkse leven
Voor de meeste mensen is het iets vanzelfsprekend. We stappen in onze auto zonder een idee te hebben van waar we naartoe moeten want iedereen heeft tegenwoordig wel een GPS of een handige App. Jij geeft natuurlijk gewoon een adres is maar het is door middel van graden dat we coördinaten kunnen ingeven om een precieze plaats te bepalen.
Twee meter is dubbel zoveel als 1 meter maar bij graden werkt dit niet zo. In de zomer wanneer het 24°C is in de voormiddag, en de zon zijn hoogtepunt bereikt rond de middag kan het plots 30°C zijn. Hoewel dit maar 6 graden verschil is kan het toch dubbel zo warm aanvoelen. Een ander voorbeeld is je eigen lichaamstemperatuur. Bij een verschil van slechts één graad kan heel je lichaam hier al op reageren.
Toepassing van het ° teken
Windows:
Bij Windows houdt u de linker Alt-toets ingedrukt en typt u de cijfers 248
Mac:
Bij Mac vindt u de graden toets rechts vanboven op het toetsenbord. Door Shift in te houden en op de toets te drukken gebruikt u de ° of in het venster ‘Speciale tekens’.